Penggunaan Mana Yang Betul Bahasa Melayu Atau Bahasa Malaysia

---

Imej hiasan

KUALA LUMPUR, 12 Feb — Sepanjang dekad sejak pembentukan Malaysia, rakyatnya telah menyaksikan nama bahasa kebangsaannya berubah beberapa kali antara Bahasa Malaysia dan Bahasa Melayu.

Di tengah-tengah perbincangan mengenai pentadbiran Anwar yang menjadikan penggunaan rasminya tidak boleh dirunding, beberapa pakar bahasa yang ditemui oleh Malay Mail telah berkata bahawa sudah tiba masanya untuk menamakan bahasa itu Bahasa Melayu sekali dan untuk selama-lamanya — untuk memperkukuhkan kedudukannya dan untuk memastikan bahawa masyarakat Melayu majoriti dapat memelihara warisan mereka.

“Asasnya adalah tiada istilah Bahasa Malaysia, jadi Bahasa Melayu adalah istilah yang ‘berhak’,” kata akademik bahasa Melayu terkemuka Datuk Nik Safiah Karim.

“Masalahnya adalah, di Malaysia, rakyat Malaysia telah mula bercakap lebih banyak bahasa Inggeris daripada Bahasa Melayu, ini adalah salah satu sebab mengapa bahasa itu menjadi kurang popular dan identitinya semakin melemah. Oleh kerana ini, terdapat kekurangan penghargaan yang besar terhadap bahasa itu pada hari ini.”

Profesor emeritus Universiti Malaya (UM) itu berkata bahawa sekiranya bahasa itu dinamakan Bahasa Melayu, ia akan membantu memperkukuhkan kedudukannya kerana ia kini menjadi “asing” walaupun di kalangan orang Melayu.

“Orang Melayu pada hari ini bercakap Bahasa Melayu secara kolokial, tetapi apabila melibatkan bahasa yang betul, piawaian telah menurun. Ini adalah sebab mengapa pelajar Melayu tidak berjaya dalam peperiksaan sekolah.

“Tetapi untuk memperbaiki keadaan ini, pendidik juga perlu diberi kuasa. Saya tahu bahawa di lapangan, terdapat pendidik tidak mempunyai penguasaan yang kuat terhadap Bahasa Melayu. Jadi bagaimana mereka boleh mengajar bahasa itu di sekolah dengan berkesan?” katanya.

Sementara itu, presiden Persatuan Linguistik Malaysia Nor Hashimah Jalaluddin berkata akademik linguistik di seluruh dunia sentiasa merujuknya sebagai Bahasa Melayu.

“Rakan-rakan saya dari seluruh dunia akan menggunakan Bahasa Melayu dan bukannya Bahasa Malaysia kerana ia mempunyai korpus dan kesusasteraan yang mengagumkan,” kata akademik Universiti Kebangsaan Malaysia itu.

Mohamad Saleeh Rahamad, dari Jabatan Pengajian Media dan Komunikasi UM, bahkan telah memberi amaran bahawa masyarakat Melayu akan kehilangan warisan mereka jika mereka terus meminta maaf dan menerima rakyat yang tidak menggunakan bahasa itu.

“Jika Bahasa Melayu hilang, warisan Melayu berisiko dilupakan juga. Mereka akan menjadi entiti asing dalam masyarakat masa depan yang mempunyai latar belakang pendidikan semasa.

“Setiap kaum harus masing-masing mempertahankan nama [Bahasa Melayu] kerana ini adalah bukti kewujudan negara, pada masa yang sama nilai-nilai negara akan terhapus dengan cepat jika bahasa itu hilang,” kata Mohamad Saleeh.

Di bawah pentadbirannya yang baru, Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim pada tahun lepas telah mengingatkan semua jabatan kerajaan supaya tidak melayan sebarang surat yang ditulis dalam bahasa selain daripada bahasa kebangsaan, manakala Menteri Dalam Negeri Datuk Seri Saifuddin Nasution Ismail menegaskan bahawa pemegang pasport Malaysia harus mahir dalam bahasa itu.

Menteri Pendidikan Fadhlina Sidek juga mengumumkan bahawa sekolah yang menggunakan Program Bahasa Dwi (DLP) akan dikehendaki menyediakan kelas bukan DLP dalam usaha untuk menegakkan bahasa kebangsaan.

Mohamad Saleeh mencadangkan bahawa perubahan antara Bahasa Melayu dan Bahasa Malaysia adalah semata-mata disebabkan oleh sebab-sebab politik, kerana selalunya bahasa itu digunakan sebagai alat politik untuk menyesuaikan dengan kemahuan dan kerenah ahli politik.

Mengapa ia dipanggil Bahasa Malaysia?

Pada tahun 2022, pakar linguistik Melayu Datuk Asmah Omar telah dilaporkan membenarkan penggunaan nama “Bahasa Melayu” dengan merujuk kepada Wasiat Tujuh Raja-Raja Melayu semasa kemerdekaan Malaya, yang antara lain mengisytiharkan bahasa kebangsaan adalah Bahasa Melayu.

Secara rasmi, Perkara 152(1) Perlembagaan Persekutuan menyebut bahasa kebangsaan sebagai Bahasa Melayu. Namun, ia dipanggil Bahasa Malaysia selepas pembentukan Malaysia pada tahun 1963 dalam usaha untuk mencapai perpaduan nasional di kalangan pelbagai kumpulan etnik yang membentuk negara ini.

Pada tahun 1986 di bawah kerajaan Tun Dr Mahathir Mohamad, ia ditukar menjadi Bahasa Melayu, tetapi dikembalikan kepada Bahasa Malaysia di bawah pentadbiran Tun Abdullah Ahmad Badawi.

Hashimah menyebut ini sebagai “langkah yang salah”.

"Kita tidak pernah menamakan bahasa mengikut negara tetapi mesti menamakannya mengikut penutur. Sebagai contoh, kita tidak mempunyai bahasa British tetapi bahasa Inggeris, bahasa orang Australia juga bahasa Inggeris. Ia tidak dipanggil ‘bahasa India’ tetapi Tamil, Hindi dan sebagainya.

“Sebab itu sehingga hari ini ia tidak berjalan dengan baik. Dari sudut pandang linguistik, kesusasteraan bahasa itu penting,” kata profesor itu.

Bagaimanapun, setiausaha kumpulan pendidik Parent Action Group for Education (Page), Tunku Munawirah Putra, berkata tidak ada salahnya menggunakan kedua-dua istilah secara bergantian selagi ia digunakan dalam konteks yang betul.

"Anda mesti ingat bahawa sebelum Perlembagaan Persekutuan digubal tidak ada Bahasa Melayu, jadi itulah sebabnya istilah Bahasa Malaysia digunakan. Hanya apabila Perlembagaan Persekutuan digubal Bahasa Melayu dimasukkan ke dalamnya.

“Jadi selagi anda menggunakan istilah-istilah tersebut dengan sewajarnya, ia tidak akan menyebabkan sebarang kekeliruan atau menimbulkan sebarang masalah,” kata Munawirah, yang merupakan cucu kepada bapa kemerdekaan negara Tunku Abdul Rahman Putra al-Haj.

Beliau menambah bahawa Bahasa Melayu sepatutnya dikenali sebagai ‘Bahasa Kebangsaan’ atau bahasa kebangsaan untuk memastikan semangat perpaduan dikekalkan.

Mohamad Saleeh mencadangkan bahawa perubahan antara kedua-dua istilah itu semata-mata disebabkan oleh sebab-sebab politik, kerana selalunya bahasa itu digunakan sebagai alat politik untuk menyesuaikan dengan kemahuan dan kerenah ahli politik.

“Harapnya sekarang, pemimpin negara mempunyai kemahuan politik untuk menegakkan dan melindungi bahasa kebangsaan seperti yang sepatutnya dilakukan oleh pemimpin-pemimpin terdahulu,” katanya.

Bagaimanakah isu ini akan memberi kesan kepada bukan Melayu?

Dalam mempertahankan seruannya agar bahasa itu dipanggil Bahasa Melayu, Mohamad Saleeh mencadangkan bahawa matlamat nenek moyang untuk menggalakkan perpaduan dengan memanggilnya Bahasa Malaysia telah gagal.

"Istilah Bahasa Malaysia telah digunakan sepanjang masa dengan harapan bahawa semua orang akan dapat menerima bahasa itu dengan penuh hormat. Namun, itu tidak menjadi kenyataan.

“Bahasa Malaysia masih dipinggirkan, dan tidak mustahil ia akan dipinggirkan bahkan di kawasan pedalaman Melayu sendiri. Di sinilah peranan pemimpin negara penting untuk memulihkan istilah Bahasa Melayu,” katanya.

Sementara itu, Nor Hashimah menyalahkan sikap negara terhadap bahasa itu dan perlakuannya terhadapnya.

"Jika kita adalah sistem sekolah selari dengan bahasa yang berbeza, bagaimana kita boleh mengharapkan bukan Melayu mempunyai peluang yang mencukupi untuk menghargai Bahasa Melayu? Sama ada Bahasa Melayu atau Bahasa Malaysia, persepsi tetap sama.

Pendedahan bukan Melayu kepada Bahasa Melayu dan peluang untuk menggunakan bahasa itu di sekolah-sekolah masing-masing adalah terhad, tidak perlu disebut di luar kawasan sekolah.

“Murid-murid akan melekat dengan rakan-rakan mereka dan tidak akan menggunakan Bahasa Melayu kerana mereka selesa dengan bahasa mereka sendiri. Bukan nama yang penting bagi mereka, tetapi sekolah dengan bahasa yang berbeza yang menghalang mereka [daripada menggunakan bahasa itu],” katanya.

Di Malaysia, semua sekolah yang berdaftar dengan Kementerian Pendidikan dikehendaki mengajar bahasa Melayu sebagai sebahagian daripada kurikulum mereka, termasuk sekolah vernakular, swasta dan antarabangsa.

Pendidik dan pengasas Page Datin Noor Azimah Abdul Rahim juga mencadangkan bahawa bukan Melayu tidak akan menghadapi masalah besar tanpa mengira apa yang dipanggil bahasa itu.

"Dari segi pendidikan, mereka yang mengajar bahasa itu tahu bahawa ia adalah Bahasa Melayu, jadi tidak ada masalah dengan itu.

Aktivis bahasa dan kesusasteraan Melayu Aminuddin Mansor — juga dikenali sebagai Ami Masra — bersetuju dengan Noor Azimah.

"Saya tidak fikir ini akan mengubah persepsi mereka sebagai seorang rakyat Malaysia, kerana mereka juga telah belajar bahasa itu dan tahu bahawa ia adalah bahasa kebangsaan, seperti yang tercatat dalam Perlembagaan Persekutuan.

“Jadi tidak ada perubahan yang besar, kerana pemimpin negara tidak mempunyai pemahaman yang lebih baik tentang Bahasa Malaysia, ia tidak wujud. Yang wujud adalah negara, Malaysia,” katanya kepada Malay Mail.

Nik Safiah juga mengakui bahawa mahir dalam Bahasa Melayu tidak bermakna bukan Melayu terpaksa meninggalkan bahasa ibunda mereka.

Beliau menambah bahawa tiada rakyat Malaysia yang harus menghadkan bilangan bahasa yang mereka boleh bercakap.

"Bagi saya, anda harus bercakap sebanyak mungkin bahasa yang anda boleh, tetapi, kerana bahasa kebangsaan kita adalah Bahasa Melayu, kita semua [tanpa mengira kaum] harus melindungi bahasa kebangsaan dan berbangga untuk bercakapnya dengan fasih.

“Saya katakan ini kerana ia telah sampai ke tahap di mana orang Melayu malu untuk bercakap Bahasa Melayu kerana mereka mengaitkannya dengan menjadi ‘kurang berpendidikan’ atau daripada kelas sosial yang lebih rendah. Saya telah mengalami ini secara peribadi dan ia adalah situasi yang mengecewakan,” katanya.
Artikel di petik daripada The Malay Mail

---